ORKIESTRA KAMERALNA W WANADZOR - CHAMBER ORCHESTRA IN VANADZOR

Na otwarciu wystawy wanadzorskich, giumriskich i erywańskich artystów w październiku miałam okazję wysłuchać pięknego występu kameralnej orkiestry. 

fot. Agnieszka Błażek

Orkiestra ta, działa od 1992 roku z niewielkimi zmianami w składzie, który w większości stanowią absolwenci muzycznych szkół (college). Orkiestra daje koncerty podczas prywatnych i publicznych okoliczności, jubileuszy, festiwali. Akompaniują również występy dzieci ze szkół muzycznych. Koncertowali w Erywaniu, Giumri, Stepanawanie i innych miastach Armenii. W 2011 roku orkiestra dawała przedstawienie w Domu Kompozytorów w Erywaniu, co jest jednym ze znaczniejszych i bardziej prestiżowych osiągnięć. 

W skład orkiestry wchodzi ośmiu skrzypków, dwóch altowiolistów, dwóch wiolonczelistów i jeden kontrabasista. 

Dyrektorem orkiestry jest Dżamwejljan Spertak Arucjanian, a dyrektorem artystycznym jest Wartazarjan Rudolf Grigoriewicz. 

Muzycy spotykają się na próbach 4 razy w tygodniu. Są prawdziwymi muzycznymi pasjonatami. Grają z zamiłowania i dla przyjemności. 

At the opening of the exhibition of Armenian artists in October, I had an opportunity to listen to a beautiful performance of chamber orchestra from Vanadzor.

This orchestra plays since 1992 with slight modifications of members, who are mostly graduates from music schools (college). The orchestra gives concerts in the private and public circumstances, anniversaries, festivals. Also accompanies performances of children from music schools. They give concerts in Yerevan, Gyumri, Stepanvan and other cities of Armenia. In 2011, the orchestra gave a show at the House of Composers in Yerevan, which is one of the more significant and more prestigious achievements.

The orchestra includes eight fiddlers, viola players two, two cellists and a double bass player.

Director of it is Dzhamveylyan Spertack Aruyjanyan and artistic director is Rudolf Vartazaryan Grigoryevich.

Musicians meet at rehearsals 4 times a week. They are in love with music. They play with passion and pleasure...

ORMIAŃSKA TOLMA - ARMENIAN TOLMA

Bez tolmy nie może się obejść żaden świąteczny ormiański stół, bo tolma to nie tylko danie, to podstawa. Ilość rodzajów tolmy jest niezliczona, jedni mówią, że przepisów  na tolmę jest tyle co dni w roku, inni że ponad czterdzieści conajmniej. O tolmie piszą poradniki, książki kucharskie, artykuły. To temat rzeka, dobry na pracę doktorską. Tolma gości na ormiańskich stołach bardzo często i wcale nie jest to dziwne. Danie to jest przepyszne, przypomina niekiedy nasze polskie gołąbki. Sęk w tym, że nie mogę na raz opisać wszystkich jej rodzajów, więc dzisiejszą ciekawostką mianuję tolmę w liściach winogronowych.

Tolma w winogronowych liściach

Tolma to uogólniając mięsne zawiniątko z ryżem w czymś (nie wliczając postnej tolmy!). Mięso przygotowuje się tak, jak na gołąbki i z dodatkiem ryżu zawija w liście kapusty, winogron lub nadziewa nim warzywa (bułgarską paprykę, bakłażany i inne). 

Wnętrze zawiniątek wypełnia mięsno-ryżowy farsz

Poniższa tolma właśnie z takich liści winogron się składa. Całość powinna się pogotować. Gotowe danie podaje się w towarzystwie macuni z cynamonem lub, jak kto woli, macuni z posiekanym czosnkiem. 

Macuni z czosnkiem

Tolmę je się (zresztą jak wszystko tutaj) z chlebem, który można maczać w pysznym tolmowym sosie. Liście winogron nadają daniu delikatny kwaskowy smak. I znów Armenia zafundowała mi niepowtarzalne doznania zmysłowe! 

Para idealnie dobrana - tolma z macuni 

Tolma is an essential part of Armenian menu and Armenians cannot imagine their tables without this dish. The amount of types of tolma is countless, some says that there as many recipes of tolman as days in a year, others state that there should be at least fourty. About Tolma writes "how-to" books, cookbooks, articles. Tolma is on Armenian tables very often, and it's not something strange. This dish is amazingly delicious, sometimes reminds our Polish stuffed cabbage. The problem is that, I can not describe all types of it at the same time, so today I announce a day of tolma made of grape leaves!

Generally speaking, tolma is a meat with a rice wrapped into something (the exception is meatless version). Meat is prepared like for stuffed cabbage with the addition of rice, then wrapped into leaves (grapes or cabbages), or stuffed into vegetables (Bulgarian pepper, eggplant, etc.).

Tolma presented above is the one with grape leaves. Perfect addition to this meal is "mac uni" (Armenian kefir) with the addition of cinamon or chopped garlic.

Tolman should be served (though like everything here) with bread, which you can dip in a delicious tolma sauce. Grape leaves give the dish a delicate sour taste. So again, I had to sacrifice myself and eat the whole plate of it, to be able to write here. ;))))

SZKOŁA ARTYSTYCZNA IM. STEPANA AGADZHANYANA W WANADZOR - SCHOOL OF ART AFTER STEPHAN AGADZHANYAN IN VANADZOR

Sztuka była czymś, na co przez długie lata byłam śmiertelnie obrażona. Jest to mój słaby punkt i największa porażka. Kiedyś, trzymając ołówek czułam, że trzymam w ręku cały świat i to ode mnie zależy jak on będzie wyglądał. Byliśmy z tym ołówkiem twórcami i odtwórcami czego tylko chcieliśmy. Teraz ołówek służy mi do pisania i nic poza tym. Będąc mała, patrzyłam na świat z perspektywy "jakby to mogło wyglądać na papierze". Widziałam domy i drzewa inaczej. Patrzyłam na ludzi i doceniałam ich zmarszczki, ich oczy i nosy, ich policzki i usta i oczami wyobraźni szkicowałam ich twarze z najmniejszym detalem. Teraz patrzę na ludzi i widzę tylko ludzi. Już zapomniałam, jak bardzo mi tego brakuje, już zapomniałam o tęsknocie za moim ołówkiem, tym z którym świat tworzyłam, a nie którym piszę. 

Obraziłam się na sztukę, bo mnie rozczarowała. Miała być czymś wzniosłym, niezwykłym, niepojętym, idealnym, astralnym. Rzeczywistość obdarła mnie z tych wyobrażeń, sprowadziła sztukę do poziomu materii, pokazała że jej nadludzkość ma swoją cenę. Życia ze sztuką nie związałam i żałuję do teraz. Okazało się, że twórczość jest droga, a pytania "kim po tym będziesz? ile zarobisz? jak się utrzymasz?" za trudne, by jako dziecko na nie odpowiedzieć. Błądzę więc sobie ścieżkami edukacji, z dala trzymając się drogi ku sztuce, bo zbyt wiele bólu sprawiło mi przyswojenie sobie, że coś do czego jesteś stworzony, jest za mało opłacalne, by poświęcić temu życie. I podziwiam, z ogromnym szacunkiem podziwiam wszystkich, którzy tę drogę obrali i którzy są na tyle odważni, by siebie nie sprzedać. Ja nie byłam. 

Wiem, że moją wyłącznie winą jest niewypełniona niczym pustka, która tkwi gdzieś głęboko i jak drzazga uwiera. Za każdym razem, gdy obieram jakąś drogę, mam poczucie, że jest zła. Rozum dyktuje, że dobrze, a serce pcha się gdzie indziej. Bo ten ołówek kusi by go wziąć, a ja łypię na niego spode łba już dobre kilka lat. Boję się, że już nie potrafię i nie robię nic, by się przekonać, czy umiem. I pewnie nie umiem. Wszystko co dostałam w genach, zaprzepaściłam w życiu, bo z talentem się rodzisz, a technikę wyuczasz.

Patron szkoły Stepan Agadzhanyan

Byłam dzisiaj w szkole, ale nie takiej zwykłej. Od wejścia pachniało farbami i rozpuszczalnikiem. Ściany usłane były kolorowymi obrazami, a podłogi zastawione rzeźbami. Autorzy w wieku od 7 do 16 lat. 

Żadna ze ścian nie pozostaje nieprzyozdobioną

Na ścianach nie ma już miejsca, więc obrazy prezentowane są na sztalugach

Rzeźby z gliny i gipsu

Antyczne modele do lekcji rysunku

Trafiłam do miejsca, w którym pielęgnuje się zasiane ziarenko. Szkoła Artystyczna im. Stepana Agadzhanyana w Wanadzorze daje podstawy przyszłym ormiańskim artystom. Kształci ich w zakresie historii sztuki, rysunku, malarstwa i rzeźby. Jej absolwenci, to przyszli studenci krajowych i zagranicznych Akademii Sztuk Pięknych. Dzieci odnoszą ogromne sukcesy, otrzymują dyplomy i nagrody, zajmują najwyższe miejsca w międzynarodowych konkursach artystycznych w Europie i USA.

Album z państwowymi i zagranicznymi nagrodami i wyróżnieniami uczniów

Wygrane w międzynarodowych konkursach 

Gabinet dyrektora to mała galeria sztuki

Dyrektor szkoły, Arsen Rafayelyan, z dumą pokazuje mi albumy z zagranicznymi dyplomami. "Tych z konkursów miejscowych nie trzymamy, nie ma na nie miejsca" - dodaje z błyskiem w oku. Jego szkoła uczy 93 dzieci, każde z nich zna z imienia i nazwiska. 

Dyrektor szkoły i człowiek o złotym sercu - Arsen Rafaelian

Pokazuje mi stosy obrazów, większość z nich nie wygląda, jakby była autorstwa maluchów. Nie są podpisane, dyrektor pamięta, kto jest twórcą każdego dzieła i ile ma lub miał lat, gdy je stworzył. A jest co pamiętać. 

Szkice starszych uczniów szkoły

Szkoła przypomina galerię sztuki, każdy wolny centymetr jest zagospodarowany przez dzieło sztuki. Nie ma wolnej ściany, sufitu, podłogi tyle co by przejść. I dyrektor jest dumny, bo wie, że prace są dobre. 

Rzeźby najmłodszych

Sucha nitka, technika z użyciem linoleum i czarnego atramentu

Szkic 

Praca kilkulatka

Arsen Rafayelyan jest cenionym ormiańskim artystą i człowiekiem z wielkim sercem. Wszelkimi siłami stara się utrzymać przy życiu tę szkołę, a to zadanie nie jest proste. Szkoła ma już 55 lat i trzykrotnie zmieniała swoją siedzibę. Do trzęsienia ziemi mieściła się w przestronnym budynku naprzeciwko dworca głównego w Wanadzorze, potem tymczasowo funkcjonowała w Galerii Sztuki. Ostatecznie przeniesiono ją z dala od ścisłego centrum, do budynku, który pozostawia wiele do życzenia. Warunki nie były za dobre, dyrektor własnymi środkami zapewnił ogrzewanie, bo przy ujemnych temperaturach nie dało się wytrzymać. Pieniędzy nie ma za dużo. Nauka w szkole jest tania, żeby rodziców było stać na posyłanie do niej dzieci. Stałej pomocy materialnej nie otrzymują, więc żyją z miesiąca na miesiąc. Aż dziw, że tak ważne miejsce jest tak zaniedbane i aż dziw, że tak zaniedbane miejsce, jest takie piękne.

Budynek Szkoły Artystycznej

Zaczęło się oprowadzanie. Wąskimi korytarzami, które dodatkowo zwężają wszędzie eksponowane obrazy, dochodzi się do pracowni. Dzieci uczą się w grupach wiekowych, dzięki czemu zachowany jest równy poziom. Po 7 latach nauki różnych technik artystycznych i historii sztuki, tworzą swoją pracę dyplomową. Część absolwentów od razu ląduje w Akademiach Sztuk Pięknych w Erywaniu, Petersburgu i w Europie Zachodniej, inni wybierają dłuższą drogę.

Zajęcia z historii sztuki

Najmłodsi artyści

Zaplecze szkoły, zbiory prac uczniów, modeli i wzorców

Dzieci są skupione. Malują martwą naturę. To nie jest jakieś tam bazgrolenie, to poważna sztuka a oni są poważnymi młodymi artystami. Pracownie zwiedzamy według wieku, od grup najmłodszych do najstarszych. Widać jak z roku na rok podwyższa się poziom i polepsza technika. U najstarszych  bije po oczach artystyczna świadomość, z ołówkiem w ręku tworzą harmonijną całość. W gardle czuję dławiące szczęście, że o to dbają. 

Pejzaż z wyobraźni

Martwa natura dowolną techniką

Martwa natura

Praca z żywym modelem

Art was something that for many years I was deadly offended on. It is my weak point and greatest failure. Once, holding a pencil, I felt that I hold in my hand the whole world and it is up to me how it will looks like. We were the creators of the world we wanted. Now, I use pencil only for writing and nothing else. As a child, I looked at the world from the perspective of "how it could have looked like on a paper". I have seen houses and trees differently than the others. I've seen people faces and I appreciated their wrinkles, their eyes and noses, their cheeks and lips and with the eyes of imagination I sketched their faces with the smallest detail. Now I look at the people and I see only people. I have already forgotten how much I missed, I have forgotten longing for my pencil, the one with which I've created the world, not this for writing.

I was offended on art, because I was disappointed. It was suppose to be something noble, extraordinary, incomprehensible, perfect, astral. The reality ripped me out of this imagination, brought art to the level of matter, showed that its overhumanity comes with a price. I didn't dedicated my life for art, and I regret it now. It turned out that the creativity is expensive, and the question "Who are you going to be after that? How much will you earn? How will you live?", were too difficult, for me as a child, to answer. So I wander the paths of education, keeping away from the path to art, because it was too paintful for me to understand that something I love is not worth it. I admire  and respect all those, who have chosen this path and who are brave enough to not sell themselves. I was not.

I know that I am the one to blame, but I feel unfilled emptiness, which hurts like a splinter. Every time I pick a way, I have a feeling that it not the wright one. Mind dictates it's good, and the heart pushes elsewhere. My pencil still tempts me to take it, but I only look at it. I'm afraid that I can't draw anymore and I don't do anything to see if I can. But...I probably can't. All I got in the genes, I've squandered in my life, because you are born with a talent, but you are mastering the technique.

I was at school today, but not in a "normal" one. From the entrance it smelled with paint and solvent. The walls were littered with colorful paintings and floors were pledged with sculptures. Authors - between the ages of 7 to 16 years.

I came to the place where the seed sown natured. The School of Art named after Stepan Agadzhanyana in Vanadzor provides the basic education for future Armenian artists. Pupils are tought the art of history, drawing, painting and sculpture. Its graduates are the future national and international students of Academies of Art. Children are enormously successful, receive diplomas and awards, take the highest places in international artistic competitions in Europe and the USA.

School director, Arsen Rafayelyan, proudly shows me albums with foreign diplomas. "Those of local competitions we don't keep here, there is no place for them" - he adds with a twinkle in his eye. His school teaches 93 children, each of them he knows by name.

He shows me stacks of paintings, most of them don't look like were prepared by children. Paintings are not signed, the director remembers who is the author of each work and how old he or she was while painting it. And there is a lot to remember.

School reminds gallery, every free centimeter is used by a hanging work of art. There is no free wall, ceiling and floor, there is only a litle place left to walk. And the director is proud, because he knows that this works are good.

Arsenic Rafayelyan is a highly respected Armenian artist and a man with a great heart. By any forces he is trying to keep alive this school, and this task is not easy. The school functions for 55 years and three times changed its place. Until the earthquake it was located in a spacious building opposite the Central Station in Vanadzor, then temporarily operated in the Art Gallery. Finally it was moved away from the center to the building, which leaves a lot to be desired. Conditions are not the best, the director did everything yo provide the school with central heating, because it was impossible to work during the winter. There is not enough money, school doesn't receive any permanent financial support, so they live from month to month. School education is cheap, so that parents could afford to send their children to it. It was surprising for me, that such an important place is so run down and at the  same time, that such a neglected place is so beautiful.

We had a guided toure of the school. Narrow corridors, which are further narrowed by exhibited paintings, lead to studios. Children learn in age groups, so that equal level is maintained. After 7 years of studying different artistic techniques and art history, they create their diploma work. Some of them immediately end up in the Academy of Art in Yerevan, St. Petersburg and Western Europe, while others choose a longer way.

Children are concentrated. I see them painting a still life. This is not just a normal scrawl, it is a serious art and they are serious young artists. We visit studios by ages, from the youngest to the oldest group. As can be seen, from year to year increases and improves the level of their art technique. In eyes of the oldest students beats artistic awareness. With a pencil in hand they form a harmonious unit. I was happy and touched by what I've seen.

RÓŻNE ZASTOSOWANIA KOLENDRY - VARIOUS USES OF CORIANDER

Poniżej przedstawiam same delikatesy kuchni ormiańskiej, które bez problemu można przygotować nie tylko w Armenii.

Pierwsze danie to cudownie pachnąca i zachwycająca w smaku zupa z fasoli, z dodatkiem orzechów włoskich i odrobiną kolendry.

Zupa fasolowa z orzechami i kolendrą

Na drugie danie idealnym okazała się wołowina z marchewką, zieloną papryką, czosnkiem i kolendrą. Mięso najpierw podpieczone, a następnie podduszone smakowało i wyglądało doskonale. Do tego niesamowity sos...

Wołowina z marchewką, zieloną papryką, kolendrą i czosnkiem

Zaraz potem jagnięcina z czarnymi śliwami, zieloną, świeżą, bułgarską papryką i kolendrą - zdecydowanie mój faworyt!

Jagnięcina z czarną śliwą, zieloną papryką kolendrą 

Zapach, smak i wygląd tego dania jest wprost zachwycający i szczerze polecam przygotować takie cacko w domu.

Zostałam również uraczona przecudowną i magiczną herbatą z kwiatu prymulki. Zobaczcie sami co dzieję się po zalaniu gorącą wodą! Wiecie może, czy taką herbatę można kupić w Polsce?

Dania przygotował mój obecny, absolutny autorytet w dziedzinie ormiańskiej kulinarii - Pani Sofia Siemionowna.

I want to present some of amazing Armenian kitchen delicatessen, which can be easily prepared not only in Armenia.
The first dish is a tasty soup with beans, walnuts and cilantro.
For the second course goes perfect beef with carrot, green Bulgarian pepper, garlic and coriander. Meat was first roasted and then braised. 
Next is lamb with black plum, fresh green Bulgarian pepper and coriander of course.
Smell, taste and appearance of food is simply amazing and I honestly recommend this dishes to prepare at home.
Last thing, I wanted to share with you, is simply magical tea with primroses flower. See yourself what is going on after pouring it with hot water! Do you know where can I buy it? I love it! 

ORMIAŃSKI KEBAB - ARMENIAN KEBAB

Ormiański kebab to nic innego jak szaszłyk, tylko że z mięsa robi się farsz. Kebab jest dietetyczny, ponieważ przygotowuje się go na ogniu, bez dodatku żadnego tłuszczu. Powinno serwować się go w towarzystwie świeżych i marynowanych warzyw, zieleniny, chudych krowich i owczych serów, lawasza, wina lub wódki.

Kebab przygotowuje się z cielęciny. Cielęcina tym się różni od wołowiny, że jest jasnoróżowa a nie czerwona, jaką zwykła bywać ta druga. Jeżeli kebab przygotowuje się z baraniny, to trzeba uważniej dobierać mięso, żeby nie było zbyt tłuste, bo jaki sens jest podnosić niepotrzebnie cholesterol..?

W parze z mięsem idzie cebula i kolendra, które uprzednio należy namoczyć w wodzie. Kolendra i cebula powinny być pokrojone na średniej wielkości kawałki i razem z mięsem przepuszczone przez maszynkę do mielenia mięsa. Przygotowany farsz wkłada się w miskę, posypuje bazylią, doprawia solą i pieprzem, podlewa wodą i miesza jak ciasto.

Mięso kebaba gotowe do pieczenia (fot. Agnieszka Błażek)

Miecze do szaszłyków powinno się najpierw przetrzeć ścierką z tłuszczem, a potem suchą, inaczej mięso się nie przyklei. Na nich lepi się kebabową kiełbaskę, którą następnie należy dobrze upiec na grillu.

Pieczenie na grillu (fot. Agnieszka Błażek)

Ściągając kebab z szaszłyko-miecza można posłużyć się lawaszem i zsunąć go po prostu na naczynie. Kebab posypuje się świeżą posiekaną cebulą, zieleniną i berberysem, zawija w lawasz i spożywa ze smakiem.

A tak prezentuje się danie finalne... (fot. Agnieszka Błażek)

...w towarzystwie cebulki i kolendry (fot. Agnieszka Błażek)

W Wanadzor jest jedna bardzo fajna knajpka, w której można zjeść wyborny kebab. Przed nią, wystawiony jest potężny grill, który szef kuchni zwykł rozpalać suszarką do włosów. Nie mniej, szaszłyki tam serwowane są uzależniająco pyszne.

Technicznie rzecz biorąc...

...to działa! :D

Armenian kebab is nothing but a shashlik, but done from forcemeat. Kebab is dietary, because it is preparing on fire, without any addition of fat. It should be served with fresh and pickled vegetables, greens, cheese, lavash, wine or vodka.
Kebab is prepared from veal. Veal differs from beef with its colour. The first one is light pink and the second one is rather red. If you prepare kebab from sheepmeat then you need to carefully choose meat. It shouldn't be fatty, because there is no sense of unnecessarily increasing cholesterol...;)
Hand in hand with the meat go onion and coriander, which previously should be soaked in water. Coriander and onions should be cut into medium-sized pieces and together with the meat passed through the meat grinder. Stuffing should be put into a bowl, sprinkled with basil, seasoned with salt and pepper, stirred with water and mixed as dough.
Mettalic hashlik sticks should be first wiped with oiled cloth and then with dry one, otherwise meat will not stick to the metal. Around this sticks you put meat, which should looks like sausage and then bake on grill. 
If kebab is well baked you pull it off from sticks. You can use lavash, it will be easier. Then, sprinkle kebab with fresh chopped onions and greens, wrap it in lavash and eat with taste.
In Vanadzor, there is one very cool cheap bar, where you can enjoy delicious kebab. What is interesing,  a chef of it uses hairdryer to make a fire on a grill. Beside this oddity, they serve really tasty kebab.